movie scene

Tussen droom en daad in het Duitsland van 1840

Van 1984 tot 2004 werkte regisseur Edgar Reitz aan de Heimat-trilogie, een van de meest ambitieuze projecten uit de filmgeschiedenis. De gehele trilogie duurt 56 uur en bestaat uit 31 films, waarin Reitz ons een familiegeschiedenis toont. Hij volgt verschillende leden van de familie Simon, afkomstig uit het fictieve dorpje Schabbach, van 1919 tot 2000. Hun levens zet hij in context van de grote sociale en politieke veranderingen waarmee Duitsland tijdens die periode te maken kreeg. Die andere Heimat is in dezelfde geest gemaakt, maar is een op zichzelf staande bioscoopfilm van bijna vier uur. Reitz toont ons hier het leven van de Simon-familie tussen 1840 en 1845.



Dromer Jakob
We leren deze wereld kennen via hoofdpersoon Jacob, wellicht de meest tragische figuur van de film. Hij is een dromer en een idealist in een wereld waar pragmatisme gevraagd wordt. Schabbach wordt, net als heel Duitsland, geteisterd door grote armoede en kille winters. Er is daarom een grote volksverhuizing bezig. Veel mensen gaan naar Brazilië waar het nooit winter is en waar de gewassen altijd groeien. Ook Jakob droomt er van om naar Brazilië te gaan en bereidt zich daarop voor door 'wetenschappelijke' boeken te lezen over de talen en het gedrag van de indianen. Maar het dorp en zijn familie van protestantse ambachtslieden en landbouwers heeft niets aan Jakobs gelees. Alle zeilen moeten worden bijgezet om te overleven, waardoor Jakob vaak in conflict is met zijn vader. En zijn gedroom over Brazilië brengt hem ook nog eens niet dichter bij het land zelf. In veel mooie en tragische scènes horen we Jakob filosoferen over het leven en over Brazilië, terwijl we in beeld de volgeladen karren zien van hen die daadwerkelijk op weg zijn naar een (hopelijk) beter leven in hun nieuwe thuisland.  

Gustav en Henriette
Ook in de liefde treuzelt Jakob. Hij is verliefd op Henriette, het mooiste meisje van het dorp, en de liefde is wederzijds. Jakob handelt er echter niet naar, maar wacht op het juiste moment. Dat moment komt echter nooit. Tijdens de jaarlijkse kermis wordt Henriette zwanger van Jakobs broer Gustav. Wanneer Jakob tijdens die zelfde kermis ook nog eens dom gearresteerd wordt, kan hij al zijn dromen in de ijskast zetten. Als hij uit de gevangenis komt, zijn Henriette en Gustav getrouwd. De tragedie voor Jakob wordt nog groter wanner Gustav en Henriette wel naar Brazilië gaan en hij definitief in Schabbach moet blijven om voor zijn ouders te zorgen.



Vooroorlogs
Er zullen weinig films zijn dit jaar die met zoveel ambitie, zorg en liefde zijn gemaakt als Die Andere Heimat. En ook Reitz' oog voor detail is indrukwekkend. Dat blijkt vooral wanneer op sommige momenten Reitz het plot stopzet om simpelweg het leven van de dorpsbewoners te observeren. Mooi zijn bijvoorbeeld de scenes waarin stilgestaan wordt bij inmiddels uitgestorven ambachten. Hij creeërt hierdoor een ongelofelijk realistisch beeld van het dorp en zijn inwoners. Indrukwekkender nog is dat hij zich kan verplaatsen in de personages en hun normen en waarden. Hij weet hierdoor op bepaalde momenten de indruk te wekken dat het verhaal verteld wordt door iemand die daadwerkelijk in die tijd leeft. Hierbij wordt Reitz erg geholpen door zijn uitstekende cast. Deze bestaat uit voornamelijk nieuwelingen van wie gevraagd wordt om te acteren in een stijl die praktisch niet meer gangbaar is in moderne films. Daarnaast moeten ze praten in een oud-Duits dialect. Ze brengen het er allemaal fantastisch van af. Dat geldt ook voor een beroemde regisseur die richting het einde van de film in een cameo voorbij komt. De acteerstijl in combinatie met de zwart-wit cinematografie zorgt er voor dat sommige shots en scènes recht uit een vooroorlogse film lijken te komen. De sterke punten van de film zijn zo sterk dat ze de zwakke punten bijna volledig ondersneeuwen. Toch zijn die er wel. Zo heeft Reitz soms iets te veel oog voor detail en voor de levens van zijn personages. Hij had wat meer aandacht mogen besteden aan de fascinerende politiek-historische context van het Duitsland van die tijd. Daarnaast heeft hij soms iets te veel sympathie voor Jakob. Vooral tijdens de laatste scène tussen Jakob en Henriette gaat hij hierdoor behoorlijk de mist in.

Conclusie
Edgar Reitz heeft met Die Andere Heimat een prachtig hoofdstuk toegevoegd aan zijn serie van Heimat-films. Aan de hand van het tragische lot van Jakob Simon toont hij het leven in een Duits dorp in 1840 op een zeer realistische wijze. In de bioscopen is er momenteel geen film zoals Die Andere Heimat te zien en hij is niet erg toegankelijk, maar wie geduld heeft zal beloond worden.