movie scene

Wie een wilde kat bespot, wordt gekrabd.

Het splitsen van boekverfilmingen in meer delen dan schijnbaar gerechtvaardigd is, lijkt een populaire trend in de hedendaagse filmindustrie, vooral als het lucratieve franchises gericht op het publiek van young adults betreft. Dat het studio's hierbij vooral te doen is om zo veel mogelijk geld uit een winstgevende reeks te slepen, zal niet alleen door cynici onderstreept worden. Echter, een goede regisseur en een getalenteerde cast aan het roer weerhoudt dergelijke producten er niet van geslaagde resultaten te vormen. Gelukkig mag ook The Hunger Games: Mockingjay – Part 1 tot die categorie gerekend worden.



Nieuwe spelletjes
Mockingjay – Part 1 gaat direct verder waar Catching Fire ons achterliet. Katniss Everdeen (Jennifer Lawrence) heeft eens te meer de barbaarse Hongerspelen overleefd en is opgenomen door de schimmige rebellengroepering District 13. Helaas moest haar trotsering van het wrede Capitool van President Snow (Donald Sutherland) duur betaald worden: haar thuisdistrict werd in de as gelegd en haar geliefde Peeta (Josh Hutcherson) viel in handen van de vijand. Dat emotionele schade aan haar kant niet kon uitblijven, maar ook niet gepermitteerd kan worden, is vanaf de eerste minuut al voelbaar, als een paniekaanval duidelijk aangeeft dat Katniss gepijnigd wordt door mentale littekens. Dergelijke zwakte is echter ongewenst, want de rebellen hebben een symbool van verzet voor hun oorlogspropaganda nodig en Katniss is de voor de hand liggende kandidaat. Tegelijkertijd moet ze lijdzaam toezien hoe Peeta, onder druk van de tirannie, vervormd wordt tot een spreekbuis tegen de door haar aangewakkerde sabotageacties. En zo worden tieners opnieuw de speelbal van een politiek spelletje gespeeld door volwassenen. Het enige wat ze kunnen doen is zo goed en kwaad meespelen.

Recht en onrecht
Het manipuleren van kinderen door hun ouderen voor hun eigen twijfelachtige doeleinden levert Mockingjay – Part 1 zowel de nodige diepgang als herkenbare thematische waarde voor de jongere doelgroep op. Schaamteloze propaganda en bikkelharde oorlogsvoering gaan hand in hand en zorgen voor een opvallend grimmige film. De spelen zijn geen spel meer, de arena is dit keer het morele vraagstuk omtrent vergelding en gerechtigheid, waarin opnieuw de rol van de media een veeg uit de pan krijgt. President Coin van District 13 (een ijskoude Julianne Moore) maakt er geen geheim van Katniss meer als middel dan als persoon te beschouwen, als ze haar langzaamaan omvormt tot de Spotgaai die het onderdrukte volk opzweept tot openlijk verzet. Een lugubere confrontatie met haar plat gebombardeerde thuisland blijkt een probaat middel om haar kwaad genoeg te krijgen: behalve de verwilderde kat van haar zusje rest er niets dan macabere vergezichten van ruïnes en verkoolde lijken. Maar de hierop volgende vergeldingsmaatregelen annex massale zelfmoordaanslagen, waartoe de rebellie de overige districten aanspoort door middel van de propagandavideo's met Katniss in de hoofdrol, zetten op treffende wijze vraagtekens bij de steeds heviger wordende spiraal van geweld over en weer. Als er bij een verzetsdaad veel meer doden vallen onder de bevolking dan het Capitool geëist zou hebben, aan wiens kant staat het recht dan? Of Katniss inderdaad bevrijd is, is zodoende maar zeer de vraag.



Liefde in tijden van oorlog
Tijd om stil te staan bij oorzaak en gevolg rond het escalerende conflict heeft Katniss niet, want haar hoofd staat meer naar Peeta's lot. Hoewel beschimpt als verrader door haar nieuwe strijdmakkers, weet zij dat hij niet uit vrije wil oproept tot het staken van het verzet. Dat geldt ook voor ons als kijker, want de aanhoudende voorspelbare driehoeksverhouding tussen Katniss, Peeta en Gale (de nog immer houterige Liam Hemsworth) blijft het zwakke punt van het verhaal. Wellicht meeslepend voor de target audience, spreekt de liefdesverhouding tussen het drietal lang niet zo sterk tot de verbeelding als al het wapengekletter en de politiek die de hoofdmoot van het verhaal vormt. Regisseur Francis Lawrence lijkt zich terdege te beseffen dat er dringender zaken spelen dan de warrige romance en hij trekt dientengevolge dan ook niet veel tijd uit om Katniss opnieuw haar hoofd te laten breken over welke knul ze nou het meeste liefheeft. Romantische onderonsjes tussen Katniss en Gale worden – terecht – steevast onderbroken door de genadeloze realiteit van de oorlog. Dat de pragmatische Katniss uiteindelijk de meeste politieke waarde hecht aan Peeta, geeft hopelijk de doorslag van dit bakvissen-subplot, en levert de film bovendien een uitstekend gemonteerde reddingsmissie in het hol van de leeuw en een onvoorspelbare wending op als climax. Zodoende zijn we aan het eind van de film alsnog overtuigd van de noodzaak uit te kijken naar het slotakkoord.

Jong en oud
De kunde van Francis Lawrence obstakels in het plot zorgvuldig te minimaliseren is slechts één van de vele sterke punten waarvan hij zich bedient om Mockingjay – Part 1 tot een sterke bioscoopervaring te breien. Het puike acteerwerk van natuurlijk zijn hoofdrolspeelster alsmede de vele ervaren oudere acteurs tilt de film naar een hoger plan. Hoewel sommige personages slechts een handjevol scènes is toebedeeld, draagt ieder toch een steentje bij. Vooral de angstaanjagende Donald Sutherland en de bikkelharde Julianne Moore maken indruk, terwijl Elizabeth Banks als de ontheemde maar immer modieuze Effie voor de (broodnodige!) relativerende noot mag zorgen. Dat de talentvolle Jennifer Lawrence de film met verve draagt viel te verwachten, hoewel het jammer blijft dat de andere acteurs van haar generatie haar prestaties bij lange na niet evenaren.



Ingetogen knallende actie
Ook in visueel opzicht overtuigt de film op alle fronten, waarbij vooral de scherpe contrasten tussen de grijze bevolking van het minimalistische ondergrondse District 13 en het uitbundig kleurrijke Capitool exemplarisch zijn voor uitstekend dystopisch design. Hoewel explosieve actiescènes vanzelfsprekend niet ontbreken, geeft Lawrence vaker de voorkeur aan een ingetogener aanpak. Een grootscheepse aanval op een ziekenhuis gaat als gevolg hand in hand met een hoofdzakelijk gesuggereerd bombardement op het rebellenhoofdkwartier, waarbij de regisseur het beste haalt uit zowel zijn acteurs als zijn special effects. Het geeft Mockingjay – Part 1 als zodanig een moment van relatieve rust voordat de strijd ongetwijfeld in alle visuele hevigheid losbarst in het laatste deel. Tegelijkertijd komen liefhebbers van actie en suspense toch ruimschoots aan hun trekken. Part 2 lijkt bij Lawrence in goede handen.

Conclusie
Ook al blijft het een marketingtruc om meer geld uit de franchise te halen, het in tweeën splitsen van het bronmateriaal levert vooralsnog geen bezwaren op wat de kwaliteit van het verhaal betreft. Mockingjay – Part 1 is een verrassend duistere oorlogsfilm waarin een flinterdunne lijn tussen gerechtigheid en wraak bewandeld wordt. Hoewel de voor de doelgroep obligatoire relatieperikelen tussen Katniss en haar geliefden bij tijd en wijle nog steeds een obstakel dreigen te vormen voor de serieuzere plotlijnen, weet regisseur Lawrence hun aandeel tot een gepast minimum te beperken. Naar het volgend jaar te verschijnen laatste deel in de reeks kunnen we met een gerust hart uitkijken.