movie scene

Wie zijn de aliens, de buitenaardsen of wijzelf?

Buitenaards bezoek aan onze planeet met alle gevolgen van dien vormt al decennia een dankbare inspiratiebron voor de filmindustrie in sciencefiction en horrorfilms. Dat het onderwerp zich ook kan lenen voor een documentaire lijkt aanvankelijk minder voor de hand liggend. Geen enkele belemmering voor beeldend kunstenaar en docu-regisseur Michael Madsen (geen familie van de gelijknamige acteur), die met The Visit: An Alien Encounter aantoont dat het vreemder is dat nonfictie zich niet vaker aan het onderwerp waagt. Want regeringen wereldwijd houden wel degelijk rekening met het scenario van contact tussen mensen en buitenaardsen.

Feit en fictie
Hoe reageert de overheid als er op zekere dag plotseling een vliegende schotel zou landen vol buitenaardse wezens, die doelbewust contact met de mensheid leggen? Het lijkt een ridicule vraag. Echter, hoe onwaarschijnlijk ook, de mogelijkheid bestaat wel degelijk. Madsen illustreert in The Visit dat verschillende overheden plannen klaar hebben liggen voor het geval onwaarschijnlijkheid alsnog realiteit wordt. De film verhaalt daardoor niet over waargebeurde feiten zoals de norm is voor documentaires, maar over een mogelijke gebeurtenis. Madsen voert een internationale reeks wetenschappers uit verschillende disciplines ten tonele, die de kijker uitleggen wat er werkelijk komt kijken bij Het Bezoek dat er mogelijk nooit van gaat komen.



Grote Vragen
Bij gebrek aan echte aliens laat Madsen de kijker die rol spelen. Diverse wetenschappers nemen tegenover ons plaats en lanceren allerlei grote vragen over biologie, psychologie en natuurkunde richting de camera. Belangrijke vragen, stof tot nadenken voor het merendeel van de mensheid dat zich nooit serieus met het onderwerp heeft beziggehouden. Maar vragen die ondanks de intrigerende mogelijkheden frustreren, omdat ze verstoken blijven van een antwoord. Want feit blijft dat deze wetenschappers, al hun kennis ten spijt, praten over iets dat ze nooit gezien hebben en dat in geen enkel opzicht aan hun verwachtingen hoeft te voldoen. Het is zowel een kracht als een zwakte van The Visit: hoe belicht je een afwezig onderwerp?

Toneelspel
Madsen komt met uiteenlopende stijlmiddelen op de proppen om te voorkomen dat The Visit uitmondt in een verzameling pratende hoofden. Het Bezoek wordt nagespeeld, waarbij de aliens buiten beeld blijven en het voornamelijk draait om menselijke reacties. En dus zien we opgetrommelde militairen met wapentuig rondsluipen en meutes mensen angstig wegrennen, waarbij Madsen niet vies is van het inzetten van een onheilszwangere atmosfeer, met vreemde geluiden en dito muziek die bij vlagen Kubricks 2001: A Space Odyssey citeert. Allemaal in overdreven slow motion. Hoewel conflict zeker niet uitgesloten is als het erop aankomt, contrasteert zulke stemmingmakerij potsierlijk met de wetenschappelijke afstandelijkheid waarvan de heren geleerden zich bedienen, die verstokt blijft van dergelijke sensatie. Dat de camera en dus de kijker de plaats van de buitenaardsen mag innemen onderstreept echter met verve Madsens boodschap dat Het Bezoek bovenal een aangelegenheid is/zal zijn die ons met onze menselijkheid confronteert.



Ons buitenaardse gezicht
Want die aliens, dat zijn wijzelf, stelt Madsen. Ondanks alle doordachte scenario's zijn wij volstrekt onbekend met onze reacties als het daadwerkelijk gebeurt. Het kán op deze manieren gaan, zegt The Visit, maar ook op compleet andere. De wetenschappers projecteren al hun expertise en verwachtingen op iets dat mogelijk niets met ons gemeen heeft. Het punt wordt visueel het best gemaakt met een toneelstukje van een wetenschapper die in een vreemdsoortig beschermingspak laat zien hoe hij een buitenaards voertuig zou betreden. In dat outfit lijkt de man sterk op een alien zoals wij die ons doorgaans voorstellen; ongewoon, maar toch nog met herkenbaar menselijke eigenschappen. Met The Visit leren we meer over onszelf dan over de mogelijke Bezoekers. Ondanks het behandelen van een breed scala aan menselijke emoties, blijft de verwondering echter uit. Terwijl een recente film als The Martian wetenschap aanstekelijk portretteert, geeft Madsen ons geleerden die het stoffige en koele imago van wetenschappers in stand houden. Ondanks de emotionele potentie van het onderwerp, dat zo'n enorm keerpunt in onze geschiedenis zou vormen, voelt The Visit voortdurend afstandelijk aan. 'Stuur David Attenborough er maar op af, die kent iedereen', suggereert een wetenschapper als de vraag zich aandient wie namens onze soort het eerste contact met de wezens zou moeten leggen. Een dergelijk gezicht dat het onderwerp meeslepender had belicht wordt node gemist. Dan had dat overdreven toneelstukje met die soldaten ook achterwege gelaten kunnen worden.

Conclusie
Laat die aliens maar komen. De wetenschappers zitten er klaar voor. Geldt dat ook voor de rest van de mensheid, vraagt The Visit: An Alien Encounter. Hoewel het filosofische aspect deze documentaire tot een intrigerende film maakt, levert het door het gebrek aan verwondering en het geforceerd naspelen van Het Bezoek geen kijkervaring op die lang blijft hangen. The Visit: An Alien Encounter blijkt een fascinerende, maar helaas toch een afstandelijke en soms saaie documentaire.