movie scene

Joy etaleert een open podium voor de intens sterk acterende Samira Maas.

Joy is de laatste film in een trilogie over drie meisjes op weg naar volwassenheid. Na eerder Bluebird (2004) en Het Zusje van Katia (2008), geeft regisseur Mijke de Jong in Joy een geweldige karakterstudie. Joy is de naam die haar moeder haar achttien jaar geleden gaf toen zij haar achterliet op een bankje in het park. Sindsdien is Joy haar jonge leven op zoek, naar haar biologische moeder, naar liefde, naar haar plek in het leven. Op een oud adres, afkomstig uit haar dossier, vindt ze een vrouw, Sanne, van wie ze aanneemt dat die haar moeder is. Maar is dit ook zo?

Joy is vorige maand terecht geselecteerd geweest voor het Internationaal Film Festival Berlijn. De film is geschreven door Helena van der Meulen; in combinatie met de Jong een gouden duo; Van der Meulen schreef eerder Bluebird, ook onder regie van De Jong. In Joy vallen, naast het sterke scenario, twee aspecten op: Samira Maas en de cameravoering.

Stadia
Zelden heb ik een jonge actrice gezien die zo overweldigend overtuigend verschillende stadia van emotie weet op te roepen als Samira Maas. In de Hel van '63 kun je zien hoe acteren níet moet, denk vooral aan de scène bij het wak. In Joy geeft Maas haar visitekaartje af. Het casten van haar is de grootste triomf van de film; Joy is fragiel, breekbaar en naarstig op zoek naar liefde. Zij lacht met haar zwangere vriendin Denise, treurt bij haar vriendje MouMou en vereenzaamt in de bus. Twee cruciale scènes laten haar ongekende acteertalent zien; de eerste is thuis bij haar vriend Mou Mou (Dragan Bakema). MouMou, een jongen van Servische afkomst, heeft zijn familie op bezoek als hij met Joy op bed ligt. Opeens springt MouMou uit bed en begint een monoloog waarbij de essentie van de tragiek van Joy wordt gevangen. Joy is altijd maar het slachtoffer in de ogen van MouMou die, wijzend naar zijn familie in de huiskamer, zegt: "Dit is mijn familie, ja!". Het is een ontroerende scène en zonder woorden spreekt het gezicht van Joy hier boekdelen. Of neem de scène waarin ze de dochter van haar vermeende moeder aanvalt, hier komt het beest in Joy los. Zij is niet alleen fragiel en breekbaar, maar deinst ook niet terug voor geweld. Ze pleegt geen moord, maar haar karakterontwikkeling door de film heen, maakt haar aanval realistisch en aanvaardbaar. Het zich door de film repeterende nummer Tu M'as Promis van In-Grid is voorts de metafoor bij uitstek die de onmacht van Joy verbeeldt. "Tu m'as promis ton coeur ton sourire mais j'ai eu des grimaces", oftewel, "Je hebt me je hart en lach beloofd, maar het enige dat ik heb gekregen is je grijns".

Rauw
Het camerawerk van Ton Peters verdient een vermelding, daar de gekozen stijl absorbeert in de premisse van de film. De gekozen stijl bestaat uit veel hand held beelden en close tot extreme close ups. Hierbinnen is de actie gedraaid in shots met meerdere acteurs binnen hetzelfde kader, dat hiermee, in tegenstelling tot het klassieke shot/tegenshot-principe, een fundamentele winst blijkt. Niet alleen volgt de camera Joy op de rug, maar ook draait die om haar heen, steeds vanuit haar perspectief de scène belichtend. Er is geen plaats om een ruimte neer te zetten middels een klassieke benadering, het gebruik van een zogenaamd establishing shot, integendeel; als kijker betreed je met Joy een ruimte die ervoor zorgt dat empathie al bij voorbaat bij haar ligt, zonder dat je haar als karakter kent. Het is een stijl die je ook in The Wrestler (2008), een film van Darren Aronofsky, ziet. Ook hier volgt de camera Randy, de tragische held, op de rug. De camera is dicht bij hem, net zoals de camera bij Joy is. Een cameravoering die empathiseert met zijn of haar hoofdrolspeler(s). Een voorbeeld uit Joy; wanneer Joy in de bibliotheek haar vermeende moeder achter de balie ziet staan, besluit ze toenadering te zoeken. Ze zegt dat ze lid wil worden, de mevrouw achter de balie heeft echter niet in de gaten wat Joy nu echt wil en dat is natuurlijk menselijk contact. Wanneer de vrouw niet reageert op de verlangens van Joy, breekt zij en begint een scheldpartij. Belangrijk is nu dat de actie in vrijwel één shot wordt gevangen: Joy ziet de vrouw in de bibliotheek; Joy gevolgd op de rug; Joy loopt naar de balie; Joy gaat zitten; de camera draait/beweegt met haar mee; nu ziet de kijker de vrouw achter de balie zitten; de camera blijft dicht op Joy zitten en de scène ontvouwt zich dan ook vanuit het perspectief van Joy. Door te kiezen voor deze stijl kan de regisseur hebben willen empathiseren met Joy, het is immers vanuit haar beleving dat de kijker de film met haar mee beleeft. Er is goed nagedacht over waar de camera neer te zetten, waarmee de film een rauw uiterlijk krijgt. Tenslotte verdient de scenarist een pluim voor de representatie van een Servische gemeenschap in de film, waarmee Joy als filmervaring het sublieme evenaart.

Conclusie
Joy is een intense kijkervaring met een geweldige Samira Maas, goed en functioneel camerawerk, alleen is jammer dat de trilogie van meisjes op weg naar volwassenheid nu afgerond is.