movie scene

Een miniheksje dat, tegen alle regels in, de gevaarlijke mensenwereld bezoekt en dan een bos moet redden.

Onlangs stond in de krant dat in Rusland, op gezag van de Russische president Medvedev, de aanleg van een ruim zes miljard euro kostende snelweg, door een eeuwenoud eikenbos in de Moskouse voorstad Chimki, tijdelijk is stilgelegd. Dit is het gevolg van een omvangrijk burgerprotest, waaronder ook U2-zanger Bono zich schaarde. In Foeksia de Miniheks heeft het 'Art imitating Life'-principe, geleend naar een opvatting van Oscar Wilde, weliswaar in een fictieve dimensie, een doorvoering: wanneer Foeksia (Rachelle Verdel) er achterkomt dat Tommies oom Rogier (Marcel Hensema) het Heksenbos wil platgooien om er een snelweg aan te leggen, moet zij, net als het burgerprotest in Rusland, actie ondernemen. De vraag die nu rijst is of zij zal slagen in haar missie?

Foeksia wordt geboren uit een klein eitje terwijl tovenaar Kwark (Porgy Franssen) eigenlijk een vogel verwacht. Op de Heksenschool, die wordt geleid door juf Minuul (Annet Malherbe), leert Foeksia de knepen van het vak. Wanneer Foeksia, nieuwsgierig als zij is naar de mensenwereld, in het bos de jongen Tommie ontmoet, zoekt zij hem op in de stad. Maar voor Kwark is de mensenwereld juist een plaats die je niet betreedt maar aan deze visie wordt, als gevolg van de kwade plannen van oom Rogier, verder weinig gehoor gegeven. Foeksia moet en zal het Heksenbos redden. Deze stellingname zorgt natuurlijk voor een conflict situatie en geeft de film een duidelijk plot.

Problematiek
Johan Nijenhuis is een typische genre filmer, zijn eerste hit Costa! dateert uit 2001 en kreeg wisselende kritieken. Zo noemt Eric Koch (Telegraaf) de film "een slap aftreksel van Hollywood voorbeelden", en zegt Bianca Stigter (NRC) dat "Costa! de allure heeft van echte pulp, die niet door enige ironie ontsierd wordt". Hoe is het dan mogelijk dat de film wel een jonge doelgroep bediende, waarmee bijna 700.000 mensen naar de bioscoop trokken? Met dank ook aan een slimme marketingstrategie natuurlijk. Want bijvoorbeeld in elk decor van de soap Goede tijden, slechte tijden hingen posters van Costa! en wanneer je de bezoekcijfers van Costa! vervolgens afzet tegen die van David Verbeeks R U There (2010), dat het met minder dan dertig bezoekers per week zeer matig doet, rijst de vraag of het Nederlandse filmklimaat niet vooral en ook gebaat is bij een jonge doelgroep? En met het onlangs voor die doelgroep gemaakte Sterke Verhalen, waarover Dana Linssen (NRC) zich afvraagt in hoeverre het niveau van de Nederlandse film erbij gebaat is, kan ik zelf niet anders dan beamen dat dit een legitieme vraag is. Maar aan de andere kant moet er ruimte zijn in Nederland om deze films te kunnen blijven maken, juist omdat ze volle zalen trekken (Costa!), of voor een appel en een ei zijn gemaakt (Sterke Verhalen).

Voorjaar 2009 werkte ik als productie-assistent mee aan De Nobelprijswinnaar, een film die in september op het Nederlands Film Festival in Utrecht in première gaat, en ook is gemaakt voor een habbekrats (lees: 100.000 euro). Is dit dan wel een film waarbij het Nederlandse filmklimaat is gebaat? Het is van harte te hopen. Eddy Terstall, die, in opdracht van uitgeverij Prometheus, een boek over zijn leven heeft geschreven, getiteld Ik loop of ik vlieg, is stellig over het klimaat in Nederland: "Van filmen kun je niet leven tenzij je films maakt naar goed verkopende boeken, vaderlandse criminelen of kinderfilms". Ook Frank Lammers, winnaar van het Gouden Kalf voor Nachtrit (2006), heeft een duidelijk standpunt en noemt de Nederlandse filmwereld, in een interview met Nieuwe Revu "commercieel en fantasieloos". Eén film die in ieder geval commercieel is, heet Foeksia de Miniheks, de verfilming van het gelijknamige boek van Paul van Loon, van wie eerder, onder de speelse regie van Pieter Kuijpers, De Griezelbus (2005) uitkwam. Foeksia de Miniheks is de meest volwassen film van Nijenhuis tot nu toe en, belangrijker nog, heeft een overtuigde look. Ondanks het voorspelbare scenario valt een drietal aspecten op in de film: de spelregie en de acteurs, de art direction, het ontwerp van de film, en, tenslotte, de voor de film gebruikte muzikale score. Fantasieloos is de film zeker niet.

Spel, ontwerp, en score
In de cast verschijnt een aantal namen, waaronder Rachelle Verdel als Foeksia, Annet Malherbe, beter bekend als juffrouw Jannie uit Jiskefets Debiteuren Crediteuren, Porgy Franssen, en Marcel Hensema, die in 2006 een Gouden Kalf won voor zijn rol in Wild Romance. De acteurs hebben een sterke rolbezetting en overtuigen, met dank aan Nijenhuis' spelregie. Een tweede aspect in de film dat opvalt is de art direction, verzorgd door de ervaren Harry Ammerlaan, die, als respectievelijk art director en production designer, onder meer betrokken is geweest bij Thomas en Senior op het spoor van Brute Berend (1985), Terug naar Oegstgeest (1987), De lift (1983), en De Johnsons (1993). De voor Foeksia en de Miniheks ontworpen sets, in het bijzonder het huis van Kwark, stralen eenzelfde magie uit als de look uit de Harry Potter serie, en benaderen het gevoel van de Lord of the Rings -trilogie, films met niet alleen een veel groter budget, maar ook een beter scenario. Hierin schuilt dan ook een klein minpunt. Wanneer oom Rogier tegen Tommie zegt: "Morgenvroeg als de zon opkomt dan gaan de eerste bomen plat", dan creërt deze uitspraak de voornaamste conflictsituatie waar om het handelen van Foeksia wordt gelegitimeerd. Het is jammerlijk te noemen dat de reden waarom Kwark de mensenwereld niet betreden wil, in een voetnoot aan bod komt, waarmee aan de behandeling van de geschiedenis van zijn karakter een gemiste kans kleeft. Foeksia en de Miniheks is dan ook veilige verfilming van een kinderboek, bedoeld voor een specifieke doelgroep, maar ook vermakelijk voor volwassenen. Een pluim is op zijn plaats voor de voor de film gecomponeerde liedjes, geschreven en geproduceerd door Martijn Schimmer, die eerder met Nijenhuis aan Costa! (2001), Volle Maan (2002), en de Zoop trilogie (2005, 2006, 2007) werkte, en hier zorg draagt voor de uitvoering van liedjes. Het maakt van Foeksia de Miniheks een nazomers sprookje met musicalelementen, gedragen door 'Nederlands en wereldkampioen streetdance kids girls master Rachelle Verdel. Yahga Gaier, de acteur die eerder in Het Schnitzelparadijs (2005), onder regie van Martin Koolhoven, al bewees een goed slapstick-acteur te zijn, heeft een leuke bijrol als hulpje van oom Rogier. Hiermee komt ook meteen Nijenhuis' vornaamste talent naar boven: het regisseren van acteurs in bijzonder absurdistische, slapstick situaties.

Conclusie
Foeksia de Miniheks is ondanks een voorspelbaar scenario vooral voer voor kinderen. De veilige verfilming van alweer een (kinder)boek problematiseert de identiteit van de Nederlandse film verder. Bestaat de Nederlandse film heden ten dage louter uit films "naar goed verkopende boeken, vaderlandse criminelen of kinderfilms", zoals Terstall beweert, is de Nederlandse film "commercieel en fantasieloos", zoals Lammers stelt, of moeten we met zijn allen niet zo zeiken? Gelukkig voor Nijenhuis tillen de acteurs, Harry Ammerlaan, en Martijn Schimmer Foeksia en de Miniheks naar een ruim voldoende. Nijenhuis' regie is vooral gericht op zijn acteurs en dat loont, waarmee Foeksia de Miniheks een podium etaleert voor de vier voornaamste acteurs, te weten Verdel, Malherbe, Franssen, en Hensema.