movie scene

Het laatste filmnieuws bekijk je natuurlijk op MovieScene!

Specials » Columns

16-05-2011
Geplaatst door Peter Koelewijn

Peter: Tijd maakt een boel kapot

Moet je klakkeloos een klassieker verfilmen of is er meer voor nodig?

Peter Koelewijn heeft twee grote entertainmentpassies: games en films. Van welke hij meer houdt, weet hij zelf niet eens. Zijn passie weerhoudt hem er niet van het filmmedium in zijn columns af en toe een opvoedkundige tik te geven.

Voor MovieSense schreef ik vorig jaar een recensie over The Chronicles of Narnia: The Voyage of the Dawn Treader. Een leuke familiefilm, alleen vond ik het een minpunt dat de Christelijke en Bijbelse verwijzingen er zo dik bovenop werden gelegd. Toen ik met m’n vaste filmgroepje Narnia in de bios zag, konden we onze gezichten dan ook niet in de plooi houden toen de almachtige leeuw Aslan de kinderen toevertrouwde dat hij ook in hun wereld bestond, alleen onder een andere naam.

Aslan

Nu is de Aslan-Jezus vergelijking zo’n beetje het bekendste element van de serie. Fans van de films zeggen dan ook dat dit onmogelijk eruit kan worden gehaald. Dat is echter nog niet een reden om het niet af te zwakken voor het anno 2011 voornamelijk atheïstische of anders gelovende publiek. Toen C.S. Lewis in de jaren ’50 de zevendelige serie schreef, was het vast picobello om je kinderboeken vol met verwijzingen naar de toen nog veel prominenter heersende Christelijke religie te maken. Maar voor een moderne verfilming moet je toch iets beter je best doen om klassiekers te produceren die waardig zijn aan Lewis’ nalatenschap. Peter Jackson lukte het bijvoorbeeld aardig met The Lord of the Rings. Alleen denk ik niet dat het hem lukte omdat literatuurliefhebbers toch altijd meer een zwak hadden voor Tolkiens wereld. Nou ja, niet helemaal dan.

De afgelopen maanden heb ik The Lord of the Rings in het Engels gelezen en ik heb alleen maar meer ontzag gekregen voor hoe eigenzinnig Jackson soms te werk is gegaan. Tolkien schreef zijn boeken in dezelfde periode als Lewis – of in andere woorden: een halve fucking eeuw geleden. Dat valt op sommige punten een beetje op:

Gay taalgebruik
Meest opvallende is natuurlijk het verouderde taalgebruik, wat je praktisch niet kan tegenhouden. Maakt niet uit hoeveel woordenboeken je hebt of hoeveel taaldiploma’s bij je aan de muur hangen; taal leeft en ontwikkelt zich. Jackson heeft heel veel mooie citaten en conversaties overgenomen uit het boek, maar een heleboel ook gelukkig overgeslagen. Met name de hobbits hebben in de oorspronkelijk tekst nogal de neiging om dingen “queer” of “gay” te noemen. En nee, dat zeggen ze niet alleen tegen de elfen.

Feminiteit
Lord of the Rings is een verhaal over mannen en gemene mannen die mannen op andere mannen afsturen om hun mannelijkheid te testen. De paar vrouwen die in het verhaal zitten krijgen van Jackson gelukkig aanzienlijk meer screentime dan Tolkien ze gunde. Arwen maakte in de boeken alleen een banier voor Aragorn. Wooptiedoo...

Feminiene hobbits
Sam en Frodo De relatie tussen Frodo en Sam is al onsterfelijk belachelijk gemaakt door een zekere Randal Graves. Toch zijn ze in de boeken nog veel... uh, vriendelijker tegen elkaar. Sam bekent – en ik lieg niet! – op een zeker moment zelfs dat hij houdt van Frodo. Nu is het prachtig als twee jonge mannen zo veel om elkaar geven. Het wordt alleen een beetje eng als ze ook elkaars voorhoofd bij iedere struikeling kussen en in elkaars armen in slaap vallen. Dat moest er natuurlijk uit, de tijden zijn veranderd en dit is een serieus verhaal. Ach ja, Sam kreeg tenminste extra scènes met zijn toekomstige vrouw, gewoon om het publiek gerust te stellen.

Aragorn is een übermens
Herinner je je het woord Dúnedain nog? Nee, want het wordt in de films amper genoemd of aangekaard. Maar in de boeken wordt het te pas en te onpas gebruikt. Aragorn en alle koningen voor hem, stamden namelijk af van de Dúnedain, een ras dat weer afstamde van de Númenórianen. Mannen uit het westen die veel sterker en langer waren en eeuwen konden leven. Tolkien liet Aragorn 210 jaar leven, wat nog steeds matig was omdat het bloed van de Dúnedain was verzwakt door huwelijken met ‘mindere mensenrassen’. Hey, dit is ook allemaal Lord of the Rings hoor!

De moraal van dit verhaal: in praktisch ieder boek zit een briljante film verborgen, maar dat betekent nog niet dat je alles maar klakkeloos moet overnemen.

Gerelateerde berichten:

Tags: Chronicles of Narnia: Voyage of the Dawn Treader, column, he Chronicles of Narnia:The Voyage of the Dawn Treader, J.R.R. Tolkien, Lord of the Rings, Peter Jackson, Peter Koelewijn

Like MovieScene op facebook

REACTIES

Reacties (12)Facebook Reacties

Je bent nog niet ingelogd. Log in of maak een nieuw account om een reactie te plaatsen.

Anoniem Dinsdag 17 mei 2011 om 19:49

Nee, die adelaars zijn helemaal geen plothole. Sauron kan Frodo met momenten zien tussen kilometers bergen en bomen door, denk je dat wanneer de ring hoog zichtbaar in de lucht op Mount Doom zou komen afvliegen hij niet even een Ork met pijl en boog klaar had kunnen zetten? Frodo moest de ring onzichtbaar naar binnen smokkelen en dan zijn reuze adelaars te extravagant.

Bovendien is er nog de hele connectie met Radagast en zijn rol in de missie.
Anoniem Dinsdag 17 mei 2011 om 19:30

@Dennis Disney heeft de franchise doorverkocht aan 20th Century Fox, die de derde film heeft geproduceerd. Blijkbaar bracht Prince Caspian te weinig op. Het bedrijf van de muis kan nogal harteloos zijn als het wil, maar ik ben het met je eens dat zij in deel 1 de 'vrolijke kindertoon' hebben neergezet. Dat was toentertijd nog wel oké, maar in deel 3 zijn de protagonisten praktisch volwassen. Harry Potter maakte zo ook een hoognodige stemmingswisseling in deel 3.

@Tom Kroeze De adelaars zijn inderdaad een van de grootste plotgaten in de films. Ik was dan ook prettig verrast dat Tolkien wel zo slim was een verklaring te geven. Ten eerste wordt Gandalf niet gered uit Isengard doordat hij een nachtvlinder hersenspoelt, maar met de hulp van een derde tovenaar: Radagast the Brown. Deze kerel kan met alle vogels praten en de adelaars hebben veel respect voor hem. Hij komt verder niet meer in de boeken voor dus best logisch dat ie uit de films is geknipt. Minder logisch is het weglaten van het gesprek tussen Gandalf en zijn gevederde redder, waarin die uitlegt dat hij mensen slechts enkele uren kan dragen voor hij oververmoeid raakt.

Laat ik verder nog even aan m'n column toevoegen dat ik het niet afkeur als schrijvers/regisseurs religieuze symboliek of thema's in hun verhalen stoppen. C.S. Lewis maakt het echter voor 21e eeuwse standaarden wel erg bont. Veel verhaallijnen, zoals de neef die in een draak veranderd omdat hij ongehoorzaam is (apostel Paulus die blind wordt), en Aslan die zichzelf opoffert en weer terugkeert (Jezus), zijn met wat knip-en-plakwerk terug te vinden in de Bijbel. Nu kun je het logische argument maken dat de meeste (zo niet alle) plotmechanismes terug te vinden zijn in de Bijbel (of Koran), en dat iedereen hier gebruik van maakt (ja ja, Gandalf versus de Balrog, oh de ironie).
Maar het is Lewis die niet onder stoelen of banken schuift dat hij deze eeuwenoude geschriften gebruikt als stellages voor zijn verhalen. Tolkien (en vele andere meesterlijke fantasy-auteurs, zoals J.K. Rowling, Terry Pratchett en Neil Gaiman) weten via legendes en folkklore iets fris en vernieuwends te creeëren. Lewis komt via de verfilmingen van zijn Narnia-boeken voor mij alleen over als een luie schrijver. En dat kan nooit de bedoeling zijn geweest, want ik heb weldegelijk verstandige mensen horen zeggen dat het goede (kinder)boeken zijn.
Anoniem Maandag 16 mei 2011 om 21:42

@Tom, C.S lewis en Tolkien hadden dan ook een tamelijk verschillende achterban van fans. Lewis wist zijn geloof te projecteren in de visie van Narnia en Tolkien zijn eerste wereldoorlog ervaringen in de Lord of The Rings. Hoe dan ook leiten beide heren hun eigenervaringen terugkomen. De vraag is, wat is storend?
@Dennis, In de praktijk had de Lord of the Rings ook minder lang hoeven duren. waarom lopen als men gebruik kan maken van reusachtige adelaren?
Anoniem Maandag 16 mei 2011 om 21:15

Natuurlijk zijn er regels aan fantasie verbonden, tenminste, in literatuur en kunst. Anders kun je niet boeien. Anders zijn er geen uitdagingen en wordt het saai en onsamenhangend. Een mooi voorbeeld is "Red Riding Hood" en diens weerwolf waarin zilver een weerwolf wel kan doden, maar omdat men pas tegen het einde gebruik gaat maken van deze regel, terwijl deze al in het begin bekent was, stort de hele logica van de film in (in de review leg ik het duidelijker uit).

Het voordeel van fantasie is dat je wel je eigen regels mag verzinnen.
Anoniem Maandag 16 mei 2011 om 21:02

Inderdaad in deel 1 vond ik het niet vervelend, het was zelfs nog een goede fantasy-film, al voelde het soms aan als een Lord of the Rings voor kinderen.
Anoniem Maandag 16 mei 2011 om 19:34

@ricardo, wat betreft Narnia vond ik het eerste deel het minst storend. In deel drie komt de visie van C.S Lewis meer naar voren. Je kunt je eraan storen of het niet lezen of kijken.
Anoniem Maandag 16 mei 2011 om 19:21

Met regels bedoel ik meer het aanspreken van een zo breed mogelijk publiek, wat ten koste gaat van het vrijuit gaan van je fantasie als filmmaker. Heb de Narnia's niet gezien, maar n.a.v. de trailers is het exact dat wat ik vrees.
Anoniem Maandag 16 mei 2011 om 19:11

@ricardo, lastig onderwerp. Want wanneer gaat fantasie over in religie/geloof (of andersom)? En wanneer bepaalt men dan wel of niet de regels? Ook Tolkien hanteert regels in zijn midden Aarde. (elfen mogen niet trouwen met niet-elfen...)
Anoniem Maandag 16 mei 2011 om 18:34

Denk dat Dennis juist het feit bekritiseert dat Narnia teveel volgens regeltjes te werk gaat.
Anoniem Maandag 16 mei 2011 om 18:13

@Dennis, dat is het mooie aan fantasie..Er zijn geen regels aan verbonden.
Anoniem Maandag 16 mei 2011 om 17:12

Het zit hem niet alleen in wat je weglaat en die hele religie. Het grootste probleem van "The Chronicles of Narnia" is mijn inziens een totaal gebrek aan ballen. We hebben te maken met overgepolijste meuk die d hele fantasiewereld niet serieus neemt. Sterker zelfs ik heb het idee dat de film haar hele doelgroep (voornamelijk kinderen) debiliceert en nergens voor oprechte spanning of artistieke keuzes gaat. Dit is Disney op z'n slechtst.
Anoniem Maandag 16 mei 2011 om 15:54

Tsjah, de Narnia's niet gezien, maar misschien zou het weglaten of minimaliseren van religieuze verwijzingen de Narnia-kenners tegen de borst stuiten? Lijkt mij i.i.g. logisch dat dit intact is gebleven t.o.v. wat woordjes e.d. van personages uit de LOTR-boeken.