movie scene

Wanneer je de muze wordt van David Cronenberg moet je toch iets goed doen.

Viggo Mortensen. Zijn naam wordt vrijwel gelijk geassocieerd met de vertolking van Aragorn in het door Peter Jackson verfilmde Lord of the Rings. Niet geheel terecht, want de Deens-Amerikaanse acteur heeft heel wat meer wapenfeiten op zijn naam staan. Hoewel zijn eerste rollen niet bijster veel voorstelden, was zijn ster met latere rollen in films als The Prophecy, The Indian Runner en meer recentelijk A History of Violence, Eastern Promises en The Road in rap tempo rijzende. De vraag uit de titel - acteur of artiest - verraadt al dat Mortensen veelzijdiger is dan in enkel het belijden van de acteerkunst. Naast acteren doet Mortensen namelijk nog veel meer. De beste man zingt, schildert, schrijft gedichten en claimt zelfs dat het hele acteren niet eens zo belangrijk voor hem is. Het is mede hierdoor dat hij bekend staat als een zeer kritische kiezer van zijn rollen. Een luxe die hij echter niet altijd heeft gehad. Een portret van een multitalent.

Amish
Mortensen wordt op 20 oktober 1958 geboren in New York. Zijn vader is van Deense komaf en zijn moeder is Noors-Amerikaanse. Het koppel trouwde in Noorwegen en verhuisde vervolgens naar The Big Apple. De jonge Viggo groeit op in Manhattan. Hier worden ook zijn broertjes Charles en Walter geboren. Het gezin besluit echter al snel te verhuizen en vertrekt eerst naar Venezuela en dan naar Argentinië. Het huwelijk van zijn ouders is helaas niet al te best, waardoor de zevenjarige Viggo naar een strenge kostschool in Argentinië wordt gestuurd. Niet lang daarna scheidden zijn ouders. Samen met zijn moeder en twee broertjes verhuist hij terug naar New York, waar hij later, als goed oplettende student en atleet, ook gaat studeren.

Viggo Mortensen (derde van links) in Witness

Na zijn afstuderen aan de St. Lawrence Universiteit vertrekt Viggo naar Denemarken. Tijdens diverse baantjes ontdekt hij zijn passie voor schrijven. Van gedichten tot korte verhalen. Hij is verkocht en ambieert een carrière als schrijver. Hetgeen hem weer terug naar New Yorkt leidt.  Helaas blijkt zijn plan niet goed van de grond te komen en verzet hij zijn zinnen naar een andere liefhebberij: acteren. Enkele acteerlessen betalen zich uit in zijn eerste kleine rol in de miniserie George Washington. Een jaar later volgt een eerste filmrolletje in de film Witness, met daarin ook Harrison Ford. Mortensen speelt een Amish jongen. Zijn rol heeft weinig om het lijf, maar het begin is er.

Familiemens
In 1987 verhuist hij naar Los Angeles, waar hij een rol krijgt in de film Salvation! Hier komt hij actrice Exene Cervenka tegen. De twee worden verliefd en trouwen datzelfde jaar nog. Hun zoon Henry ziet het levenslicht op 28 januari 1988. Helaas voor Viggo en Exene houdt het huwelijk slechts tien jaar stand. Intussen speelt Mortensen in 1991 de rol van Frank Roberts in de film The Indian Runner, die door Sean Penn wordt geregisseerd. Het is die rol die de aandacht trekt van regisseur Peter Jackson en dus de reden waarom hij Mortensen benadert voor de rol van Aragorn in Lord of the Rings. De acteur blijkt echter in eerste instantie helemaal niet zo happig naar die rol. Hij is een familiemens en het idee om lange tijd zonder zijn zoon Henry te moeten doorbrengen, doet hem weigeren. Het is echter diezelfde Henry die de trilogie wél heeft gelezen en het is dan ook op dringend aanraden van zijn zoon dat Viggo Mortensen de rol uiteindelijk alsnog accepteert. Daarover straks meer.

Mortensen als Aragorn in Lord of the Rings

Toegewijd
Viggo houdt het 't liefst bij kleine onafhankelijke producties, maar beseft als snel, na zijn deelname aan The Indian Runner (waar hij een levenslange vriendschap met acteur en kunstenaar Dennis Hopper aan overhoudt), dat hij ook voor commerciëlere films moet kiezen. Hij heeft immers een gezin te onderhouden en er moet geld in het laatje komen. Opvallend is wel dat hij, ondanks een knappe en charismatische uitstraling, veelal gecast wordt als 'de slechterik'.  Tijdens deze ontwikkeling weet Mortensen een goed evenwicht te vinden tussen 'indie' en 'commercie'. Zo laveert hij tussen krakers als Carlito's Way en kleinere films als The Gospel According To Harry. Zijn echte doorbraak naar het grote publiek maakt hij echter pas als hij in 1995 op sinistere en onvoorspelbare wijze de rol van Lucifer vertolkt in The Prophecy. In 1997 speelt Mortensen zowel in de remake van het uit 1971 stammende Vanishing Point als in Ridley Scott's G. I. Jane, met Demi Moore in de hoofdrol. Mortensen, die de rol van drill sergeant op zich neemt, ondergaat voor die vertolking maandenlange fysieke training en begint zijn draaidagen nog voordat de rest van de crew aanwezig is om een gevoel van superioriteit en afstand te bewerkstelligen. Het moge duidelijk zijn: Mortensen is een toegewijd man.

Mortensen spreekt zijn dan al ernstig zieke collega Dennis Hopper toe

Lord of the Rings
Na zijn rollen in A Perfect Murder en de shot-by-shot remake van Hitchcock's Psycho, is Mortensen wat minder frequent op het witte doek te zien. Dat heeft vooral twee redenen. Ten eerste hebben de set-designers van A Perfect Murder zo'n respect gekregen voor de schilderijen die Viggo in zijn vrije tijd schildert dat ze zijn werken in de film hebben gestopt en van hem verwachtten dat hij snel nog wat grotere werken produceert. Dit inspireert hem zodanig, dat hij steeds meer gefocust op zijn schilderwerk raakt. Dennis Hopper zorgt er ook nog eens voor dat hij tentoonstellingen krijgt in New York en Santa Monica. Daarnaast is er nog die eeuwige liefde voor poëzie en muziek. Met steun van zijn ex-vrouw Exene brengt Viggo cd's uit van poëzielezingen, jazzmuziek en, zoals hij het zelf noemt, 'georganiseerde chaos'. De tweede en voornaamste reden van de relatieve stilte rondom de acteur is de benadering door Peter Jackson voor en zijn uiteindelijke betrokkenheid bij het immense Lord of the Rings-project.
Dat wordt, zoals de recente geschiedenis heeft uigewezen, een wereldwijde kaskraker en mocht er nog enige twijfel hebben bestaan over zijn acteerkwaliteiten, dan veegt hij ze met de heldhaftige rol van Aragorn met één armbeweging van tafel. Toch maakt het succes hem niet gemakzuchtig: Mortensen blijft kritisch in zijn keuzes en ziet zichzelf veeleer als artiest dan als acteur. 'Acteren is voor erbij', zegt hij zelf.

Christian Bale
Na het wat minder ontvangen Hidalgo, volgt het eerste project van David Cronenberg waaraan Viggo meewerkt: A History of Violence. Het blijkt het begin van een vruchtbare samenwerking tussen Mortensen en de eigenzinnige regisseur. Intussen lijkt de toewijding voor zijn rollen geen grenzen te kennen. Voor Eastern Promises, het tweede Cronenberg-project, gaat hij zelfs erg ver. Om de betekenis van diverse tatoeages te weten te komen en zo authentiek mogelijk te kunnen zijn, begeeft hij zich onder de Russische maffia, waar hij, na de nodige weerstand, het respect weet te winnen en daardoor veel achtergrondinformatie te weten komt. Daarnaast leert hij terloops ook nog even de Russische taal. Voor zijn meest recente bekende film, The Road, gaat hij zelfs even op de Christian Bale-toer door vele kilo's af te vallen om zijn uitgehongerde personage zo goed mogelijk gestalte te geven.

Dangerous Method

A Dangerous Method - een derde gezamenlijk project ­- is inmiddels in de afrondende fase. En als in het verleden behaalde resultaten in dit geval een garantie voor de toekomst zijn, dan is Mortensen's carrière nog lang niet voorbij. Kritisch, kunstzinnig en extreem toegewijd. Een succesformule.