movie scene
Het laatste filmnieuws bekijk je natuurlijk op MovieScene!
- Specials » Columns
- 01-10-2010
- Geplaatst door Jelle Burgers
Jelle: "Frankly my dear, I don't give a damn"
Jelle Burgers is student filmwetenschappen en kan niet zonder zijn dagelijkse dosis film. Gaf als kind zijn eerste filmrecensie na het zien van Beauty and the Beast in de vorm van een enorme huilbui omdat het beest dood was. Deelt graag zijn mening over film met alles en iedereen. Vindt Georgina Verbaan hilarisch.
“Frankly my dear, I don’t give a damn”
Gone with the Wind (1939) en verkozen tot de nummer één filmquote aller tijden door het AFI.
Mijn docent laat een fragment zien van Buster Keaton en begint geforceerd te lachen om wat vreselijk belegen grappen. Ik vind de gemiddelde grap van Guido Wijers nog leuker, dus begrijp werkelijk niet waarom een intelligent iemand hier vandaag de dag nog om zou lachen. Ik krijg een flashback naar de middelbare school waar mijn docent Nederlands na het zien van fragmenten uit een show van Toon Hermans hetzelfde gedrag vertoont. Een duidelijk generatieconflict tekent zich af. Ik kijk na afloop van mijn college eens op IMDb en zie dat de ongein van Buster Keaton en zijn generatiegenoten zeer hoog gewaardeerd wordt. Onbegrijpelijk? Niet echt. Het beoordelen van films door middel van een cijfer buiten de context van productie is onpraktisch, zo niet onmogelijk. Ik, opgegroeid in het post-moderne tijdperk, heb volledig andere referentiekaders dan mijn docenten als ik naar een oude komedie kijk en vind ze daarom niet vermakelijk. Natuurlijk is het wel mogelijk om te analyseren waarom deze films in hun tijd zo baanbrekend en grappig waren, maar het oproepen van het zelfde effect blijkt lastig. Komedie is zeer contextgevoelig. Kijk voor de grap eens naar zoiets recentelijks als Andre van Duin en probeer je voor te stellen dat nog geen twintig jaar geleden hele volksstammen in een deuk lagen om zijn grappen.
Wat geldt voor de komedie, geldt (wellicht in mindere mate) ook voor alle andere filmgenres. Dat wat ooit grappig en/of spectaculair was, is nu bijzonder flauw en ronduit amateuristisch. Natuurlijk zijn er altijd uitzonderingen op de regel zoals bijvoorbeeld de paardenrace-scène uit Ben-Hur die nog steeds prima in een moderne film zou passen.
Het is om deze reden dat ik bezwaar heb tegen het gebruik van cijfers om oude films te beoordelen. Waar ze duidelijk niet te vergelijken zijn omdat de contexten van productie en ontvangst onvergelijkbaar zijn, worden ze gelijkgetrokken door middel van een cijfermatige beoordeling. Het constant becijferen van dingen die niet te becijferen zijn is een typische kwaal van de moderne tijd. De dominantie van het concrete is absoluut. Immers, als iets niet in cijfers weer te geven is, hoe gaan we er dan mee om? Hoe moeten we dan vergelijken? Hoe maken we een hiërarchie? Hoe creëren we de illusie van een objectieve maatstaf? Om beter te illustreren hoe belachelijk het is een cijfer te geven aan een historische film is de vergelijking met de schilderkunst misschien behulpzaam. Wie is er beter, Rembrandt of van Gogh? Een vraag die totaal niet relevant is. Hetzelfde principe is toepasbaar op de filmkunst. De films uit de eerste helft van de 20ste eeuw zijn voor iemand als ik niet meer goed te beoordelen. Mijn wereld is zo compleet anders dan de wereld waarin de film werd gemaakt en vertoond, dat mijn waarde-oordeel waardeloos wordt. Ik kan niet voorkomen dat ik mijn eigen context op deze films projecteer en tot een a-historisch, nietszeggend oordeel kom. Ik zou er daarom voor pleiten om het beoordelingssysteem dat IMDb nu gebruikt af te schaffen voor films die gemaakt zijn voor 1950. Het ontbreken van cijfers zorgt al voor verwarring, laat staan het gebruiken van cijfers die niemand begrijpt. Voor films gemaakt na 1950 zie ik het nut van becijfering nog wel in als ruwe indicatie van de kwaliteit van de kijkervaring en populariteit.
Wat geldt voor het rangschikken van films door middel van het geven van cijfers geldt ook voor het creëren van een persoonlijke rangschikking. Mensen vragen mij vaak wat mijn favoriete film is, en ik moet ze altijd het antwoord schuldig blijven. Er is niet zoiets als een favoriete film. Niet alleen de historische context is belangrijk in het beoordelen van een film, ook de persoonlijke context waarin de film bekeken wordt speelt een rol. Het ene moment heb je meer zin in een actiefilm, dan weer in een drama of sciencefiction. Ook bestaat er nog zoiets als persoonlijke connotatie; een bepaald gevoel dat je ooit had bij het bekijken van een film is soms weer op te roepen door de film nogmaals te bekijken. Laten we dus afstappen van het proberen kwantificeren van films, het zal nooit lukken en het hoeft ook niet te lukken. Het dient geen doel anders dan zichzelf.
REACTIES
Word lid van MovieScene en blijf altijd op de hoogte van het laatste film nieuws en leuke prijsvragen!
REGISTREREN INLOGGENSHOPTOPPERS
WINNEN
UITGELICHT
BEST GELEZEN
LAATSTE REACTIES
-
ijsmummie
Dat lijkt mij geweldige serie , ik keek ... -
ijsmummie
Wauuuuuw wat veel goeie films zit ertuss... -
ijsmummie
He he eindelijk op bluray , mooi voor mi... -
cobrastyle
😍 -
ijsmummie
Oooo wauw die wil graag zien , ik wist ... -
Puzzcat4life
Omg omg Ik wil zo graag naar Endgame! I... -
cobrastyle
Jaaa tof!
Je bent nog niet ingelogd. Log in of maak een nieuw account om een reactie te plaatsen.
Anoniem Zaterdag 2 oktober 2010 om 13:56
P.s. ik kan mij voorstellen dat de inhoud van de quote die ik mijn titel gebruik doet vermoeden dat ik oude films niet interessant vindt. De titel is bedoelt als een voorbeeld van hoe nietszeggend ik bepaalde rankings vind.
Anoniem Zaterdag 2 oktober 2010 om 13:53
Beste beiden,
Wat ik probeer aan te geven is niet zozeer een waardeoordeel over alle films van voor 1950 maar neem wat persoonlijke voorbeelden die ik gebruik om mijn punt te illustreren. Het doel van deze column is niet om te beargumenteren dat Buster Keaton niet grappig is. Buster Keaton is niet mijn ding, maar dat wil niet zeggen dat ik geen bewondering kan tonen voor de manier waarop oude films gemaakt zijn. Centraal in mijn column staat de kijkervaring en het beoordelen van een kijkervaring. Mijn kijkervaring staat niet gelijk aan de kijkervaring die een gemiddelde bioscoopbezoeker in de jaren '30 had, dat kan ook niet omdat onze contexten zo verschillen.
Mijn punt is dus dat als wij een cijfermatige benadering kiezen in het beoordelen van een kijkervaring die vandaag de dag compleet anders zal zijn dan 80 jaar geleden wij bezig zijn met het verenigen van het onverenigbare; we projecteren onze eigen context op een film met als gevolg dat onze perceptie van de film zal verschillen van de "originele" perceptie. Wat ik dus in feite doe is het plaatsen van vraagtekens bij het gebruik van een dergelijke methode. Dat ik vind dat het geven van cijfer betreffende de kijkervaring geen goede methode is om films te beoordelen betekend niet dat ik deze films geen waarde vind hebben.
Tot slot nog even dit: blijf niet teveel hangen in de voorbeelden die ik aanhaal, die zullen per persoon verschillen en zijn slechts bedoelt ter illustratie van mijn punt.
Anoniem Zaterdag 2 oktober 2010 om 00:07
Beste Jelle,
Dat jij zelf niet zo veel voelt bij films van vóór 1950 betekent niet dat dat regel is of dat anderen (sterker zelfs het gros) ze misschien wél kan waarderen of op waarde schatten. Ikzelf kan grinniken bij Buster Keaton en zelfs hard lachen bij Charles Chaplin. Ik heb er al vanaf kinds af aan vrij weinig moeite mee om in het universum van een film mee te gaan als dat universum binnen haar eigen regels tenminste klopt (en oudere films hebben wellicht een ander universum). En kloppen doen de films van Chaplin en Keaton. Ze zijn kunstig en met een veel intenser, creatiever, beeldender en bovenal ruimdenkender gevoel voor humor gemaakt dan dat ik de afgelopen dertig jaar uberhaupt in een film gezien heb. Generatieprobleem? Het lijkt me sterk, aangezien ik met mijn 21 jaar niet veel van jouw leeftijd zal verschillen.
Bovendien denk ik niet dat ik de uitzondering op de regel ben, wanneer je eenmaal mee kunt gaan in het universum (wat wellicht training vergt) toont zich veel moois. Mijn eerste Chaplin, "The Great Dictator", keek ik samen met mijn moeder en kleine zusje en de humor bleef werken. Later op de filmacademie keken we met ons jaar naar fragmenten van de film en er werd weer gelachen. Niet iedereen, en ook niet iedereen even hard, maar voldoende mensen om te kunnen zeggen dat cinema ongeacht haar leeftijd altijd kan worden gewaardeerd.
Hetzelfde geld voor andersoortige humor. Ik heb ooit voor een middelbare schoolklas een presentatie moeten geven over de geschiedenis van het Nederlandse cabaret. Niet alles werkte, maar Toon Hermans die je nogal afdoet in je stukje, kreeg met zijn fragment "Snieklaas" een beduidend hardere lach dan wat ik van bijvoorbeeld een Hans Teeuwen liet zien. Hermans' timing klopt, hij is scherp én herkenbaar en zodoende blijft het werken. De vergelijking met van Duin gaat wat mij betreft al helemaal niet op omdat we het duidelijk over een andere vorm van humor hebben. Van Duin is geen geëngageerde film of cabaret en heeft een andere doelgroep. Voor die doelgroep heeft hij toch duidelijk de vaardigheden om ze te bereiken en gezien zijn zelfs recente populariteit met bijvoorbeeld de "Dik Voor Mekaar Show" lijkt hij tijdslozer dan wat je in jouw stuk beweerd.
En om nog even af te sluiten... Geen persoonlijke favoriet mogelijk? Ik kan honderden films opnoemen die ik minstens waanzinnig vind en toch kan ik zeggen dat ik "2001: a Space Odyssey" de beste film ooit vind. Geen film heeft mij op moment van kijken een intensere ervaring gegeven dan dat werkje en ik denk er nog altijd met kippenvel aan terug.
Anoniem Vrijdag 1 oktober 2010 om 22:54
''De films uit de eerste helft van de 20ste eeuw zijn voor iemand als ik niet meer goed te beoordelen. ''
De reden dat er nog steeds zulke hoog gewaardeerde films zijn uit de eerste helft van de afgelopen eeuw is juist omdat ze tijdloos zijn en universeel in thematiek, stijl, emotie of wat dan ook. Films die je als mens raken, ook al zijn ze bijna 100 jaar geleden gemaakt, net als een eeuwenoud schilderij of muziekstuk dat kan.
Zeggen dat films van voor de jaren 50 niet relevant zijn voor de huidige tijd is het domste wat ik in tijden heb gehoord. De reden dat je films niet kunt beoordelen uit de eerste helft van de twintigste eeuw betekent simpelweg dat je er te weinig hebt gezien.