movie scene

De geëngageerde kant van het IDFA bij de Movies That Matter selectie.

Het IDFA heeft de naam zich vooral te richten op onderwerpen met een politiek of maatschappelijk thema waarin makers hun betrokkenheid bij het onderwerp laten zien. Als je het programma goed bekijkt, valt dat eigenlijk reuze mee en zijn er ook talloze ego-documenten of visuele essays te zien. Toch nemen geëngageerde documentaires nog steeds een groot deel van de programmering in beslag. Een aantal ervan draaien in het Movies That Matter onderdeel.


Movies That Matter is een filmfestival dat elk jaar in maart in Den Haag plaatsvindt en mede door Amnesty International wordt georganiseerd. Daarnaast tourt gedurende het jaar een aantal festivalfilms langs verschillende filmtheaters. Centraal staan de mensenrechten en vooral de schending ervan wereldwijd. Een drietal films die volgend jaar op Movies That Matter te zien zijn, draaien onder deze noemer nu op het IDFA: The Reluctant Revolutionary, Where Heaven Meets Hell en Camp 14: Total Control Zone.

Wat de films gemeenschappelijk hebben, mag duidelijk zijn: het aankaarten van misstanden in respectievelijk Yemen, Indonesië en Noord-Korea. Maar verder verschillen de films flink van elkaar. In The Reluctant Revolutionary volgt de Britse filmmaker Sean McAllister in 2011 de gids Kais in zijn continue zoektocht naar die paar toeristen die Yemen bezoeken. De rest van de tijd is hij druk bezig met het kauwen van khat (bladeren), iets waar de meeste mannen hun tijd mee doorkomen. Maar dan breekt de Arabische Lente uit en ook Yemen komt in de ban van opstand tegen het regime. Kais wordt in deze beweging meegesleurd en zo ook Sean. Dit levert een zeer persoonlijk verslag van de revolte op en niet alleen via Kais. Ook de betrokkenheid van Sean is duidelijk zichtbaar middels zijn voice-over en het feit dat hij regelmatig in beeld verschijnt. Het levert een pakkend geheel op en een inkijkje in een land waar we weinig van zien.

Where Heaven Meets Hell heeft weer een andere aanpak. De film gaat over een groot aantal arbeiders die onder zware omstandigheden werkt in de actieve vulkaan Kawah Ijen, op het Indonesische eiland Java. Ze moeten daar tussen giftige dampen brokken zwavel delven en het in grote manden op steile rotspaadjes uit de vulkaan dragen. De prachtige shots van de omgeving en de mystieke beelden van de mistdampen staan in schril contrast met het werk dat de mannen er uitvoeren. Regisseur Sasha Freidlander volgt onder meer Anto die graag in de toeristenindustrie wil werken, maar nog nauwelijks Engels spreekt, waardoor hij voorlopig veroordeeld blijft tot de dampende vulkaan. Want meer werk is er in de omgeving niet. Het levert een schrijnend verhaal op, maar wel één die een te duidelijke boodschap heeft. Het gesprek met de eigenaar van het bedrijf waarin hij ontkent dat het gevaarlijk werk is, levert daarom ook voor de film niets op, behalve een hoofdschuddend publiek. Kortom: goed bedoeld, mooi geschoten maar niet per sé een interessante film.


De beste van de drie is Camp 14: Total Control Zone. een film over de werkkampen in Noord-Korea waar waarschijnlijk zo'n 200.000 mensen gevangen zitten. Als één van de weinige gevangenen wist Shin Dong-Huyk uit het kamp te ontsnappen en na een barre tocht via China Zuid-Korea te bereiken. Filmmaker Marc Wiese laat hem zijn gruwelijke verhaal vertellen, zonder muziek of voice-over. Zijn ervaringen spreken voor zich en zijn gelukkig niet aangezet met sentimentele elementen. Shin is geboren in het kamp, volledig afgesloten van de buitenwereld. Als kind moest hij al naar executies kijken, zijn eigen moeder aangeven en ratten eten om wat vlees binnen te krijgen. Na maanden van marteling, waardoor zijn armen zijn misvormd en hij blijvende littekens heeft opgelopen, weet hij te ontsnappen, letterlijk over lijken klimmend. Hij vertelt er met zachte stem over en met veel stiltes die er door de filmmaker gelukkig niet zijn uitgesneden. Zijn verhalen worden afgewisseld met prachtige animaties van het kampleven. Ook deze zijn ingetogen, waardoor het extra hard aankomt als we ineens echte, naar buiten gesmokkelde beelden zien van het kamp. Op de vraag of hij ook dingen mist uit zijn kamptijd, zegt hij dat hij verlangt naar de zuiverheid van zijn hart dat hij bij het ontsnappen is kwijtgeraakt. Een mooiere metafoor voor de verwarring die hij als eeuwige buitenstaander voelt, is haast niet denkbaar.