movie scene

Pesten. Ook als je het laat gebeuren, ben je verantwoordelijk.

Zijn schoolboeken verdonkeremanen, na de gymles zijn kleding in de hoogste boom gooien, hem uitschelden voor ‘zeugje’ en bijbehorende knorgeluiden maken, zijn gezicht in een bord eten duwen, zijn banden lek prikken: aan vindingrijkheid geen gebrek bij de pesters van de zwaarlijvige Jochem (Stefan Collier). Deze onzekere, in zichzelf gekeerde tiener laat alles gelaten over zich heen komen. Dit is al de zoveelste school waar hij gepest wordt. Jochem heeft geen vrienden en krijgt van niemand steun. Alleen Vera (Dorus Witte) komt af en toe voor hem op. De rest van de klas pest met de harde kern mee of kijkt toe. Zelfs klasseleraar Tino (Dave Mantel) grijpt niet in. Hij hangt de populaire docent uit en vindt dat niets de (zogenaamde) gezelligheid mag verstoren. Dan wordt Jochem verliefd op Vera. Op het schoolfeest verklaart hij haar zijn liefde, maar Vera wijst hem af. Die avond komt Jochem niet meer thuis.



Zelfmoord
Spijt! is gebaseerd op de gelijknamige bestseller van kinderboekenschrijfster Carry Slee. De film maakt onderdeel uit van een lespakket voor scholen dat bedoeld is om pesten te bestrijden. Het lespakket komt op een logisch moment. In 2012 zorgde de zelfmoord van twee jonge pestslachtoffers voor veel media-aandacht en maatschappelijke onrust. Werden de zelfmoorden veroorzaakt door pesten en hadden ze voorkomen kunnen worden? Ook in de Tweede Kamer werd hierover gedebatteerd. Dat dit onderwerp ook in andere landen de gemoederen bezig houdt, blijkt wel uit de Mexicaanse film Después de Lucía, nu nog in de filmhuizen te zien. Hierin wordt de 17-jarige Alejandra op de meest gruwelijke wijze door haar klasgenoten gepest. Deze film wordt in de pers ‘schokkend realistisch’ genoemd en leidde in Mexico tot veel discussie.

Taboe
Pesten is een serieus probleem dat tot grote psychische schade bij de slachtoffers kan leiden. Een complex en ongrijpbaar probleem ook, vanwege het taboe dat erop rust bij slachtoffers én daders. Spijt! doet een dappere poging om pestgedrag bespreekbaar te maken en probeert zo tot een oplossing te komen. In dat licht bezien kunnen we Spijt! alleen maar een warm hart toedragen.

Pianist
Als we met een cinematografische bril naar Spijt! kijken wordt het een ander verhaal. Zo komen de acteurs weinig naturel over en zijn de karakters wel erg eendimensionaal. Met name Jochem blinkt hierin uit. Hij is een wandelend pestobject met weinig emotie op zijn gezicht. Onder alle gruwelijkheden moet hij zich wel afschuwelijk voelen, maar hij straalt dat nauwelijks uit. Natuurlijk heeft hij alleen maar goede eigenschappen: hij is beleefd en vriendelijk, doet vrijwilligerswerk in een asiel en is een begaafd pianist. Werkelijk alles laat hij zich aanleunen. Op een gegeven moment is het haast niet geloofwaardig meer. Als Jochem door twee tengere jochies het toilet in wordt gesleept, gedraagt hij zich letterlijk als een zak aardappelen, terwijl hij ze fysiek toch makkelijk de baas zou kunnen. ‘Doe iets!’ zou je hem dan wel toe willen schreeuwen. Verder klinken de teksten vaak nogal houterig en heeft de film als geheel een wat belerend toontje.



Happy end
Maar dat voelt allemaal een beetje als muggeziften. Doel en doelgroep van de film halen de bodem onder een deel van deze kritiek vandaan. Spijt! wil als ‘praatstuk’ voor tieners dienen om zo het pestprobleem aan te pakken; gelaagde karakters met tegenstrijdige eigenschappen zouden dan maar afleiden. Laten we ons dus beperken tot twee vragen. Ten eerste: zal Spijt! de doelgroep aanspreken? Ja, vanwege de herkenbare setting en de hippe muziek. Ten tweede: zal Spijt! bijdragen aan de bewustwording van het probleem? Ook dat. De film maakt met name heel goed duidelijk dat ook wie pesten zomaar laat gebeuren, een rol heeft bij de instandhouding van dit kwalijke gedrag. Pluspunten zijn er ook voor het lef van de makers om niet voor een happy end te kiezen. In dat opzicht is de missie geslaagd.

Conclusie
Spijt! is een film voor middelbare scholieren die als doel heeft pesten aan te pakken. Er valt best iets op de film aan te merken – zo zijn de karakters wel erg eendimensionaal - maar de film doet wel wat hij moet doen: pesten bespreekbaar maken en een bijdrage leveren aan de bewustwording van het probleem en ieders rol daarin.