movie scene

De tentakels van de Russische overheid reiken ver.

Andrey Zvyagintsev geldt als een van de belangrijkste moderne Russische regisseurs. Zijn films als The Return (2003) en Elena (2011) hebben internationaal volop lof en prijzen ontvangen. Leviathan zou weleens zijn eerste film kunnen worden die voor een Oscar wordt genomineerd. Het is immers de Russische inzending voor de Oscar voor Beste Niet-Engelstalige film. Dat is opvallend, evenals het feit dat Leviathan deels gefinancieerd werd door het Russiche Ministerie van Cultuur. Dit is namelijk een film die op onverhullende wijze vernietegende kritiek geeft op het autoritaire Rusland van Vladimir Putin.



Leviathan
De Leviathan is een mythisch wezen dat vaak afgebeeld wordt met veel verschillende hoofden of tentakels. Het mag duidelijk zijn dat dit hier een metafoor is voor de Russiche overheid wiens corruptie en bemoeizucht alle lagen van de bevolking binnendringt. Nikolay (Aleksey Serebryakov) woont met zijn vrouw Liliya (Elena Lyadova) en zijn zoon uit een vorig huwelijk in een afgelegen huis in een afgelegen dorp aan de Barentszee, ver van Moskou. Dat huis heeft altijd aan Nikolay's familie toebehoord. Het is gebouwd door Nikolay's opa en sindsien hebben zijn kinderen en kleinkinderen er zorg over gedragen. Nu heeft de burgemeester van het dorp  (Roman Madyanov, een soort Russische Joe Viterelli) besloten dat Nikolay's huis moet verdwijnen, omdat hij iets op die grond wil bouwen. Wat hij precies wil bouwen, en of dat erg voordelig voor hem zal zijn, wordt nooit echt duidelijk, maar dat maakt ook niet uit. De burgemeester wil ten koste van alles zijn zin doordrijven, en hij kan dat ook doen. De rechter beslist dat de Nikolay's huis verwoest moet worden, ondanks het feit dat daar geen enkele rechterlijke grond voor is. Verrassend is dat niet, een van de medewerksters van de rechtbank is een assistente van de burgemeester. Nikolay besluit hierop in hoger beroep te gaan. Hij wordt hierbij geholpen door zijn goede vriend Dmitri (Vladimir Vdovinchekov),  een Moskouse advocaat die Nikolay nog kent van hun tijd in militaire dienst.

Satire
Leviathan duurt 2,5 uur en is heel soms een lange zit. De film bevat behoorlijk wat verwijzingen naar de Russische cultuur en geschiedenis die wij niet allemaal kunnen begrijpen. En richting het einde gaat de films soms iets de diep in op religieus-filosofische vraagstukken, terwijl enkele personages beslissingen nemen die niet helemaal in overeenstemming zijn met hoe we ze tot dan toe hebben leren kennen. Deze karakterontwikkelingen staan iets te veel in dienst van het plot. Dit zijn echter slechts kleine aanmerkingen. Leviathan is een uitstekende film die een groot publiek verdient. Het bekritiseert de moderne Russiche maatschappij door op een geweldige manier gebruik te maken van satire. Veel scenes zijn zeer humoristisch, maar tegelijkertijd ook bijtend en wrang, zeker omdat het vrij duidelijk is dat dit allemaal zeer dicht bij de werkelijkheid staat. Een goed voorbeeld daarvan is de bureacratische strijd die Nikolay en Dmitri voeren. Het is duidelijk dat ze gelijk hebben, maar ze kunnen er niets tegen doen. De hindernissen waar ze tegen aan lopen zijn zo absurd dat het ongelofelijk is. Je moet er bijna wel om lachen.



Kerk en staat
Eveneens sterk is de kritiek op de veel te innige samenwerking tussen kerk en staat in Rusland die bovendien volstrekt niet op idealen is gebaseerd. De kerk steunt de staat, omdat ze als tegenprestatie door de staat gesteund worden, waardoor ze machtiger en rijker worden. En de staat steunt de kerk omdat ze zo de bevolking kunnen voorhouden dat hun daden goed zijn en voortkomen uit morele rechtvaardigheid. Leviathan zou echter ook een sterke film zijn als de politieke satire helemaal ontbrak, en het simpelweg een karakterstuk was. De personages in de film worden op zeer menselijke en humoristische wijze gepresenteerd. We zien, ook van de 'helden' van de film, zowel hun slechte als hun goede kanten. Ze zijn allen aan de vodka verslongen, en sommige van de belangrijkste scenes in de film vinden plaats terwijl iedereen stomdronken is.

Conclusie
Leviathan is een prachtige, humoristische satire op de moderne Russische maatschappij. Richting het einde verliest het een beetje aan stoom, maar tot dan is dit een fantastische film vol geweldige, scherpe dialogen, originele scenes en zeer goed uitgewerkte personages.