movie scene

Schatjes! (1984) is dit jaar onderdeel van het door festival directeur Willemien van Aalst bedachte programma Spiegel van Holland. Daarin onderzoekt het NFF hoe de veranderingen in de afgelopen dertig jaar in de fictiefilm zijn terug te vinden.

Schatjes! is een typisch Nederlandse film met anarchistische humor als paradepaard. De film is geschreven en geregisseerd door Ruud van Hemert, bekend van Mama is Boos, het vervolg op Schatjes! uit 1986, en, meer recent, Ik Ook Van Jou (2001). Centraal in Schatjes staat de conflict-relatie tussen John en Danny Gisberts (Peter Faber en Geert de Jong), en hun vier kinderen Madelon (Akkemay), Thijs (Frank Schaafsma), Jan-Julius (Pepijn Zomer), en Valentijn (Olivier Zomer).

Pseudo-realiteit
John is werkzaam op de fictieve vliegbasis Van den Berg. In de openingsscène ziet de kijker hem vanuit een helikopter neerkijken op de riante villa van het gezin in een bosrijk gebied. Hij ziet zoon Thijs over het bloemperk in de voortuin rijden, waarop John nu schreeuwt: "Zeg, ben je besodemieterd! Opflikkeren bij die bloemen!". De scène creëert toegang tot een pseudo-realiteit waarin de meest absurde, licht sadistische taferelen het podium vormen voor een uiterst bijzondere kijkervaring. Aan het roer van de wraakoefeningen, gevoed vanuit de verliefde gevoelens van moeder Danny voor Madelons tennisleraar Dennis (Erik Koningsberger), staat Thijs die de meest idiote, tegelijkertijd tergend grappige situaties ontketent. Zo wordt er een condoom over de uitlaatklep van Johns auto geplakt, prikken Jan-Julius en Valentijn de banden van diezelfde auto lek, en wordt een slaapkamer tot ontploffen gebracht. Hoogtepunt van de film is echter een hilarische douche-scène, waarin Dennis en Madelon onder de douche staan, terwijl Thijs een bad laat overstromen, precies op het moment dat moeder Danny thuis komt. De scène is hilarisch vanwege de opbouw, en vanwege de in opzet sterk geregisseerde opgevoerde spanning let vooral op het point-of-view shot van Thijs die richting de badkamer loopt en voetafdrukken op een natte vloer ziet.

Het scenario staat voorts vol van originele, absurde, maar uiterst geloofwaardige, tevens heerlijke over-the-top-dialogen, bijvoorbeeld in de tafelscène waar John zijn kinderen terecht wijst:  "Mij is door jullie moeder gevraagd om de diepere achtergronden van jullie gedragingen de afgelopen dagen, weken, maanden, en jaren te achterhalen". John is twee promoties misgelopen, en dreigt nu de derde door zijn vingers te laten glijden. Schatjes! is een post-seksueel revolutie raamwerk en een ommekeer in de omgang mèt en de kijk òp seksualiteit, die in de jaren zestig van de vorige eeuw plaats had. Een raamwerk waarin de moraal ontbreekt, en karakters voortdurend zoeken naar identiteit in een plot voortduwende film. Ruimte voor achtergrondinformatie of karakterontwikkeling is er niet, alleen de vereenzelviging van de kijker met de plot telt. Ruim één miljoen mensen zagen de wraakoefeningen van de kinderen op het witte doek, een typisch voorbeeld van een film met Nederlandse kenmerken, te weten seks en het disfunctioneren binnen het gezin, in combinatie met de universele gedachte van jezelf willen onttrekken aan het juk van den ouders. Schatjes! is anno 2010 immer oer-Hollands!

Conclusie
Een uiterst grappige, complexe, en absurde film, waarin het plot voortduwende karakter, in combinatie met uitstekende acteurs, de vraag naar de identiteit van het huidige Nederlandse filmklimaat verder problematiseert. Uiteindelijk is Schatjes een origineel Nederlands pronkstuk.